Kremldən müharibə öncəsi informasiya mifləri| “Ukraynalı faşistlər”, yoxsa “rusdillilərin soyqırımı” - Hansı daha yaxşı səslənir?

Bu dəyişiklik ilk dəfə ötən ilin əvvəlində, Rusiyanı guya “yeni ideologiya”nın və əsl Qərb dəyərlərinin daşıyıcısı kimi təsvir edən narrativin qəfil kollektiv irəliləyişi ilə nəzərə çarpdı. Əslində, Kreml çoxdan xaricdəki konkret sosial qruplara, əksər hallarda ən radikal fikirlərə sahib olanlara yönəlmiş “ixrac üçün” mini ideologiyalar yaradır. ABŞ-da radikal sağçıların üzvləri, işğal olunmuş Donbas sakinləri və hətta dünyadakı rus diasporunun müxtəlif qrupları üçün ayrıca ideologiyalar yaradılıb.

Bununla belə, tədqiqatçıların ümumən razılaşdığı kimi, son vaxtlara qədər Rusiya informasiya məkanında fərqli təbliğat üsulu üstünlük təşkil edirdi: “həqiqəti” gözdən salmaq və auditoriyanın tənqidi düşünmə qabiliyyətini inkar etmək üçün hazırlanmış hekayələr. Rusiyalı propoqanda analitiki Pyotr Pomerantsevin qeyd etdiyi kimi, belə bir informasiya strategiyasının məqsədi obyektiv həqiqətin mövcud olmadığı və təqdim olunan hər hansı sübutun uydurma ola biləcəyi hissi yaratmaq idi. Nəticə etibarilə, Kremlə bağlı hər hansı cinayətlə bağlı bütün xəbərlər də saxta hesab edilməlidir.

Kreml Qərb cəmiyyətlərində münaqişələr yaratmağı xoşlayır, lakin indiyə qədər Rusiya Federasiyasını ideal ölkə kimi təqdim etməyə çalışmayıb. Daha doğrusu, məqsəd rusları inandırmaq olub ki, ədalətli seçkilər, demokratiya və müstəqil ədalət dünyanın heç bir yerində mövcud deyil və bu anlayışlar sadəcə olaraq “Amerika ekspansiyası” üçün bəhanədir.

Bununla belə, son aylarda təbliğatçılar yuxarıda sadalanan dəyərlərin hamısının həqiqətən mövcud olduğunu, lakin yalnız Rusiyada təcəssüm olunduğunu deyirlər. RT televiziya kanalının baş redaktoru Marqarita Simonyan dekabrın sonunda deyib: “Biz sadəcə demokratiya deyilik, biz bu dünyada qalan sonuncu əsl demokratiyayıq”.

Bir tərəfdən, bu ideya “tamamilə yaxşı” Rusiya əhalisini “tamamilə şər” Qərbə qarşı daha güclü səfərbər etmək üçün təqdim edilir. Digər tərəfdən, Rusiyanı “sağlam mühafizəkarlıq” ideologiyasının daşıyıcısı kimi göstərmək, kapitalist modelinin “tükənməsi” haqqında tezislərlə birləşərək (bir neçə ay əvvəl prezident Vladimir Putinin səsləndirdiyi kimi) xaricdə həm siyasi sağdan, həm də soldan yeni müttəfiqlər cəlb etmək məqsədi daşıyır.

Digər tərəfdən, hakimiyyətin nəzarətində olan mediada bu “pozitiv gündəm”in geri qaytarılması jurnalistlərə qarşı repressiyalara bəraət qazandırdı. Kremlin rəsmi nöqteyi-nəzəri “son həqiqət” hesab olunduğundan, dövlət tərəfindən idarə olunan təbliğatçılar istənilən fərqli perspektivləri “Rusiyaya qarşı informasiya müharibəsi”nin elementləri, Kreml tənqidçiləri isə “düşmənin informasiya korpusunun əsgərləri” və “xarici agentlər” kimi qələmə verə biliblər.

İnformasiya hücumunun artan intensivliyi hazırda təkcə müharibə tərəfdarı olan təbliğatın artmasında deyil, həm də Rusiyanın bu cür təcavüzünə bəraət qazandırmaq və ya ört-basdır etmək üçün nəzərdə tutulan məzmunun nəzərəçarpacaq dərəcədə azalması ilə müşahidə edilə bilər. Təbii ki, əvvəlki illərdə də orada ABŞ-ı “radioaktiv kül yığınına” çevirmək vədləri, eləcə də “Donbası azad etmək” və Ukraynanı bir dövlət kimi məhv etmək çağırışları səslənirdi. Bununla belə, bu cür müraciətlər “Ukraynalı faşistlər”, “Donbasda rusdillilərin soyqırımı”, “Ukrayna ordusu tərəfindən çarmıxa çəkilən oğlanlar” və s. haqqında çoxsaylı miflərə istinad edilməklə əsaslandırıldı. Eyni zamanda, rus təbliğatçıları paradoksal olaraq aqressiv ritorikasını guya “Ukraynadakı vətəndaş müharibəsinə” qarışmayan “dinc” Rusiya obrazı ilə birləşdirməyə çalışırlar.

Həmin narrativlər bu günə qədər gəlib çatıb, lakin “aqressiv” və “əsaslandırıcı” məzmun nisbəti xeyli dəyişib. 2014-cü ilin mifləri informasiya məkanının kənarına sövq edilib və onların yerində indi təcavüzün “saf” təbliğat axını var. Məsələn, Rusiyanın xarici siyasətinin “avrasiyaçı” ideoloqu Aleksandr Duqin açıq şəkildə Kremldən bütün Sol Sahil Ukraynanı ələ keçirməyi, Baltikyanı ölkələrə çatmağı və onlara seçim təklif etməyi tələb edir: neytrallaşma və ya müharibə. Postsovet məkanının qalan ölkələrinə gəlincə, Duqin onları zorla yeni, geosiyasi cəhətdən yaradılmış “Avrasiya İttifaqına” daxil etməyi təklif edir.

Rusiya telekanalları Ukraynanın mümkün ələ keçirilməsini ətraflı müzakirə edərək, bunu “hərbi-siyasi” və ya “hərbi-polis” əməliyyatı adlandırırlar. Dövlət Dumasının Müdafiə Komitəsi sədrinin birinci müavini Aleksey Juravlev dəfələrlə milli televiziyada çıxış edərək Rusiyanın “həm Avropanı, həm də Amerikanı necə tamamilə məhv edəcəyini” müzakirə edərək, sözlərini nalayiq ifadələr və təhqirlərlə qarışdırıb. Eyni zamanda, belə bir nifrət selinin səbəbi kifayət qədər qeyri-müəyyən şəkildə ifadə edilir. Müharibə “Rusiyanın suverenliyini gücləndirməyin” yeganə yolu kimi elan edilir və ölkənin “geosiyasət subyektinə çevrilməsinə” imkan verir. Bu, zəruri və qaçılmaz bir şey kimi təqdim edilsə də, bu qaçılmazlığın ətraflı izahı heç vaxt verilmir.

Əksər Rusiya rəsmiləri hələ də köhnə nümunəni saxlamağa çalışırlar: “sülhsevər” Rusiyanı heç bir səbəb olmadan təcavüzdə ittiham etdiyinə görə xəyanətkar Qərbi qınamaq. Bununla belə, onlar getdikcə daha çox özlərinin müharibə ilə bağlı təbliğatçılarının sözləri ilə ziddiyyət təşkil edirlər. Bəzən təcavüzkar niyyətlərin inkarı da müharibəyə haqq qazandırmağa xidmət edir. Məsələn, Müstəqil Dövlətlər Birliyi ilə İş, Xaricdə Yaşayan Həmvətənlər və Beynəlxalq Humanitar Əməkdaşlıq üzrə Federal Agentliyin (Rossotrudniçestvo) rəhbəri Yevgeni Primakov, Rusiyanın hərəkətlərindən asılı olmayaraq, Moskvanın itirəcək heç nəyinin olmamasını bildirən uzun bir yazı yazdı.

Maraqlıdır ki, həmin rusiyalı ekspert ABŞ-ın Rusiyanı Ukrayna ilə müharibəyə sürükləmək isdəyini, lakin Moskvanın bu təxribatlara boyun əyməməli olduğunu bildirib. Beş gün sonra isə tam əksini dedi. Xüsusilə, spiker əmin etdi ki, Avropada silahlı münaqişə indi ABŞ üçün son dərəcə yersizdir, lakin buna baxmayaraq, Rusiya həm xarici, həm də daxili cəbhələrdə “hücuma keçməlidir”. Moskvanın müharibə haqqında ciddi düşündüyünə dair işarələr axtaranlar üçün bu cür tendensiyalar narahatçılıqdan daha çox şey ifadə edir.